Việt
Nam đã hội nhập rất sâu rộng với nền kinh tế thế giới. Cùng với quyền
làm ăn, kinh doanh, đầu tư được mở rộng, Việt Nam đã thu hút được nhiều
nhà đầu tư, trong đó có các nhà đầu tư, nhà thầu Trung Quốc. Tuy nhiên,
theo các chuyên gia kinh tế, cần có cơ chế chính sách hữu hiệu để chặn
nhà thầu yếu kém và tạo điều kiện cho nhà thầu trong nước nâng cao năng
lực.
Ban hành danh mục cấm đấu thầu với nhà thầu ngoại
Tình
trạng nhà thầu Trung Quốc yếu kém, chậm tiến độ, đội giá... đang khiến
các chuyên gia kinh tế hết sức lo ngại. Theo chuyên gia kinh tế Phạm Sỹ
Thành (Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VERP) - thuộc Đại học Kinh
tế Quốc dân), trước hết, chúng ta thiếu một khuôn khổ pháp lý chặt chẽ
liên quan đến việc đấu thầu và xử lý sai phạm. Bên cạnh nhiều dự án tổng
thầu của Việt Nam với Trung Quốc được thực hiện bởi vốn ODA của Trung
Quốc nên Việt Nam bị các ràng buộc về việc lựa chọn nhà thầu.
 |
| Thủy điện Sơn La do Tổng công ty Sông Đà, nay là Tập đoàn Sông Đà - làm tổng thầu |
Tuy
nhiên, có thể thấy nhiều trường hợp nhà thầu nước ngoài (không chỉ nhà
thầu Trung Quốc) chậm tiến độ, hoặc đội giá công trình với các lý do
không thuyết phục, nhưng các bộ, ngành chủ quản của Việt Nam vẫn không
thể xử lý mạnh tay được. Với vai trò người bỏ vốn, cơ quan chủ quản của
Việt Nam thường chỉ có khả năng đánh giá chất lượng công trình sau khi
đã hoàn thành nên rất khó ngăn chặn sai phạm của các nhà thầu.
Theo
chuyên gia kinh tế Phạm Sỹ Thành, để giảm bớt những tác động tiêu cực
trong tương lai, Việt Nam cần hoàn thiện khung khổ pháp lý đối với hoạt
động đấu thầu. Có quy định cụ thể về tỷ lệ nội địa hóa trong quá trình
thi công công trình. Mạnh tay xét xử các vụ án tham nhũng, hối lộ trong
các công trình liên quan đến vốn ODA và tổng thầu. Một tiêu chí đang
được cân nhắc thay đổi khi mời thầu là vấn đề chi phí. Hiện các chương
trình mời thầu của Việt Nam ngày càng quan tâm hơn đến vòng đời kỹ thuật
hơn là chi phí rẻ. Có nghĩa là ban đầu có thể sử dụng công nghệ đắt
tiền hơn so với công nghệ Trung Quốc nhưng về tổng thời gian sử dụng của
công trình và công nghệ lại dài hơn.
Bên
cạnh đó, đối với việc mời thầu vào các dự án trọng điểm về năng lượng,
khai khoáng có thể tính đến việc ban hành danh mục cấm đấu thầu đối với
một số nhà thầu nước ngoài. Các quốc gia khác trên thế giới đều làm như
vậy khi thực hiện các công trình liên quan đến an ninh (bao gồm cả an
ninh truyền thống và phi truyền thống) và quốc phòng. Australia, Mỹ,
Canada đều đã từng không chỉ cấm một số tập đoàn viễn thông và dầu mỏ
của Trung Quốc đấu thầu các dự án trọng điểm của mình mà còn bác bỏ các
vụ mua bán - sáp nhập của các tập đoàn này với các công ty trong nước vì
lý do an ninh.
Minh bạch lựa chọn nhà thầu
Theo
các chuyên gia kinh tế, các nhà thầu Trung Quốc rất biết cách thiết lập
quan hệ, biết tìm đến những địa chỉ, con người cần giao dịch, trong khi
một số chủ dự án Việt Nam thiếu ý thức dân tộc, không quan tâm đến việc
ưu tiên cho nhà thầu trong nước, vì lợi ích cục bộ, lợi ích cá nhân,
nên dễ chấp nhận nhà thầu Trung Quốc. Khi tham gia đấu thầu thì họ nhờ
quan hệ để đăng ký với giá rất thấp và sau khi trúng thầu thì họ tìm mọi
thủ đoạn để nâng giá. Do đó, minh bạch trong lựa chọn nhà thầu là yếu
tố rất quan trọng.
Theo
ông Lê Văn Tăng, Cục trưởng Quản lý Đấu thầu (Bộ KH&ĐT) cho biết,
Luật Đấu thầu mới (có hiệu lực từ 1/7/2014) đã đưa ra những giải pháp để
loại nhà thầu có năng lực yếu nhưng chào giá thấp để trúng thầu. Với
cải tiến phương pháp đấu thầu, cho áp dụng phương thức “một giai đoạn
hai túi hồ sơ” - các nhà thầu nộp hồ sơ dự thầu vào 2 túi riêng, một túi
đựng hồ sơ đề xuất kỹ thuật và một túi đựng đề xuất tài chính.
Khi
xét thầu, túi hồ sơ kỹ thuật sẽ được đánh giá trước, nhà thầu nào đáp
ứng về năng lực kỹ thuật thì mới được bóc túi hồ sơ về tài chính ra để
chọn thầu. Lúc này nhà thầu nào bỏ giá thấp mới được tính tới. Như vậy,
chúng ta sẽ loại ra được nhà thầu yếu, năng lực kém. Theo ông Tăng,
trước đây mở đồng thời túi kỹ thuật và tài chính. Do vậy, trong một số
trường hợp nhà thầu yếu nhưng họ chào với giá thấp, khiến chủ đầu tư
lúng túng trong việc đánh giá.
“Không
bóc túi tài chính nên chủ đầu tư không bị tác động bởi giá bỏ thầu, chỉ
khi đạt về năng lực, kinh nghiệm, chuyên môn mới được mở túi đề xuất
giá và lúc đó mới tới lựa chọn nhà thầu bỏ giá thấp. Còn nhà thầu không
đạt về kỹ thuật sẽ bị loại ngay từ đầu, không cần biết giá thế nào”, ông
Tăng nói. Cùng với đó, ràng buộc trách nhiệm của tổ chấm thầu, do đã
cho quyền lựa chọn nhà thầu có năng lực chuyên môn tốt trước rồi mới tới
giá, nếu vẫn chọn nhà thầu yếu là lỗi tại anh cố tình chọn, và sẽ bị xử
lý. “Dù nhà thầu nước nào cũng vậy, nếu luật được áp dụng nghiêm sẽ
loại bỏ được nhà thầu yếu kém. Nhưng vấn đề là có đủ dũng cảm để loại
hay không, hay lại bị chi phối bởi nhiều vấn đề khác...”, ông Tăng nói.
Cùng
với
Luật Đấu thầu, việc đẩy mạnh đấu thầu qua mạng cũng được hy vọng sẽ
giúp loại nhà thầu yếu kém, cạnh tranh bằng giá. Do đấu thầu qua mạng
giúp công khai, minh bạch, nhà thầu ở bất kể nước nào cũng có thể tham
gia, qua đó nâng cao sức cạnh tranh, thêm lựa chọn cho chủ đầu tư.
(Nguồn baotintuc.vn)
